Minister kultury prof. Piotr Gliński uhonorował osoby szczególnie zaangażowane w odnajdywanie i restytucję dóbr kultury utraconych na skutek II wojny światowej. Funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej i Federalnego Biura Śledczego, a także historyczka sztuki zostali wyróżnieni medalami „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, odznakami honorowymi „Zasłużony dla Kultury Polskiej” i dyplomami. Uroczystość odbyła się 18 czerwca br. w siedzibie MKiDN.

W uroczystości uczestniczyli m. in.: Ambasador Stanów Zjednoczonych Paul Wayne Jones, Komendant Główny Policji nadinsp. dr Jarosław Szymczyk, Komendant Nadwiślańskiego Oddziału Straży Granicznej płk SG Andrzej Rytwiński, Zastępca Komendanta Stołecznego Policji mł. insp. Krzysztof Smela.

Współpraca wielu instytucji na rzecz odnajdywania dzieł sztuki

- Sukcesy związane z odnajdywaniem i odzyskiwaniem utraconych dóbr kultury, które są często prezentowane opinii publicznej, nie byłyby możliwe bez współpracy bardzo różnych instytucji – powiedział podczas uroczystości wicepremier, minister kultury Piotr Gliński.

- Mamy w ministerstwie wyspecjalizowana grupę pracowników Wydziału ds. Restytucji Dóbr Kultury, to wybitni specjaliści. Ich praca polega przede wszystkim na współpracy z innymi instytucjami – z Policją, Strażą Graniczną, polską dyplomacją, historykami sztuki i ludźmi kultury. To wreszcie współpraca z instytucjami zagranicznymi, m.in. z FBI, ale także innymi instytucjami na całym świecie – zaznaczył. Zwracając się zaś do uhonorowanych podkreślił: - Samo odszukanie dzieła sztuki, który znajduje się na liście dzieł utraconych, to nie wszystko. Musimy jeszcze przeprowadzić od momentu zidentyfikowania cały proces restytucji, bardzo trudny z punktu widzenia legislacyjnego, różnych porządków prawnych. Ale tego wszystkiego nie byłoby bez Państwa profesjonalizmu i entuzjazmu, takiego specjalnego wyczulenia czy wrażliwości na kwestie kultury i sztuki.

Współpraca MKiDN z FBI

Głos zabrał podczas uroczystości także ambasador Stanów Zjednoczonych Paul W. Jones, który powiedział: -  Bardzo się cieszymy, że pan premier osobiście odznaczy dzisiaj funkcjonariusza FBI, który był zawsze bardzo oddany misji przywracania polskich dzieł sztuki prawowitym właścicielom. Przyczynił się on walnie do  odzyskania dwóch dziel sztuki, a także zorganizował dwie wizyty specjalnego zespołu FBI, który zajmuje się odzyskiwaniem skradzionych dziel sztuki, dzięki czemu udało nam się pogłębić współpracę i znaleźć nowe rozwiązania na przyszłość. W swoim przemówieniu ambasador USA podkreślił znaczenie ścisłej współpracy między resortem kultury i Federalnym Biurem Śledczym: – Jesteśmy szczególnie wdzięczni za współpracę z Wydziałem ds. Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ta współpraca układa się znakomicie. Specjaliści  z tego wydziału otworzyli nasze oczy na to, jak można w sposób bardzo skuteczny i wydajny zajmować się odzyskiwaniem dzieł sztuki. Myślę, ta dzisiejsza uroczystość jest znakiem, że nasza współpraca nie tylko będzie trwać, ale będzie się rozwijać.   

„To ważny dzień dla polskiej policji”

Podziękowania na ręce wicepremiera Piotra Glińskiego za uhonorowanie podległych sobie ludzi złożył komendant główny policji nadinsp. dr Jarosław Szymczyk, stwierdzając: - To niezwykle ważny dzień dla polskiej Policji i dla mnie osobiście. Chciałbym podziękować panu premierowi za zorganizowanie tej uroczystości. Ale przede wszystkim za dostrzeżenie trudu i wysiłku codziennej służby i – co podkreślał pan premier w swoim wystąpieniu -  profesjonalizmu podległych mi ludzi. Dzieła sztuki, które  wracają tam, gdzie ich miejsce, to efekt ciężkiej, wielomiesięcznej, a czasami wieloletniej pracy, niezwykle drobiazgowej i skrupulatnej służby polskich policjantów. Wierzę, że zarówno te struktury, które funkcjonują głównie w Komendzie Stołecznej Policji, jak i w  Komendzie Wojewódzkiej w Krakowie – bo to najprężniej działające ośrodki – wzmocni w zakresie efektywności utworzony w polskiej Policji pion do wali z cyberprzestępczością.  

Działania podejmowane przez osoby uhonorowane umożliwiły odnalezienie wielu utraconych dzieł sztuki, co pozwoliło rozpocząć proces ich restytucji. Były to w ostatnich latach m.in.: obraz olejny „Patrol polski 1830 r.” Maksymiliana Gierymskiego, portret prezydenta Ignacego Mościckiego z 1931 r. pędzla Kazimierza Pochwalskiego czy „Martwa natura (ananas i banany)” z 1896 r. wykonana przez Józefa Pankiewicza. – Ścisłą współpracę z Wydziałem ds. Restytucji Dóbr Kultury nawiązaliśmy pod koniec 2015 r. Od tego czasu udało nam się odnaleźć kilkadziesiąt dzieł sztuki. Myślę, że dzięki szkoleniom prowadzonym przez pracowników Wydziału mamy zdecydowanie większą świadomość, jesteśmy bardziej wyczuleni na tę problematykę. I to daje efekty – stwierdził jeden z odznaczonych funkcjonariuszy Policji.

Historia obrazu „Ulica wraz z ruiną zamku”

Wyjątkowa jest historia obrazu „Ulica wraz z ruiną zamku” (z końca XIX wieku) Roberta Śliwińskiego, który odnalazł przez internet na aukcji w Stanach Zjednoczonych funkcjonariusz Straży Granicznej. Ostatecznie obraz został odzyskany dzięki niezwykle udanej współpracy z FBI i powrócił do macierzystej kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu aż zza oceanu. Ale to nie jedyny sukces, który jest efektem intensywnych i niezwykle skutecznych działań agentów FBI. W ostatnich latach dzięki nim udało się także odzyskać miniaturę „Autoportret” Lizinki de Mirbel z 1833 r., pochodzącą  z kolekcji dzisiejszego Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Współpraca z historykami sztuki i muzealnikami

Nie tylko postawa funkcjonariuszy różnych służb ma niebagatelne znaczenie w procesie odnajdywania i restytucji dóbr kultury. Nieoceniona jest też współpraca z historykami sztuki i muzealnikami. – Pomoc historyka sztuki ma kilka różnych aspektów. Pierwsze to dokonanie zgłoszenia, że to, co znalazłam, wydaje mi się być stratą wojenną – wyjaśnia uhonorowana historyczka sztuki. – To też zbieranie dokumentacji niezbędnej do  przeprowadzenia procesu dowodowego, bo samo zdjęcie czy przekonanie, że coś jest stratą wojenną, nie wystarcza. Trzeba bardzo dokładnie wykazać, że dzieło, które zostało odnalezione – czy na aukcji, czy w  innym miejscu – to jest właśnie to, które zostało  utracone. Że nie jest to jego replika, kopia, jakiś wariant tej  samej kompozycji – dodaje.

MKiDN poszukuje ok. 63 tys. obiektów

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poszukuje około 63 tys. obiektów zarejestrowanych w bazie strat wojennych MKIDN. Gromadzeniem informacji o dobrach kultury utraconych w wyniku II wojny światowej i prowadzeniem ich poszukiwań zajmuje się Wydział ds. Restytucji Dóbr Kultury działający w strukturze Departamentu Dziedzictwa Kulturowego MKiDN. Od 2008 r. funkcjonuje internetowy katalog strat wojennych www.dzielautracone.gov.pl, w którym publikowane są zarejestrowane w bazie utracone dzieła sztuki.