ŚRODA, 14-12-2016 - CZWARTEK, 19-01-2017 

GALERIA NARODOWEGO CENTRUM KULTURY KORDEGARDA, WARSZAWA, UL. KRAKOWSKIE PRZEDMIEŚCIE 15/17

Wystawa odzyskanych obrazów Gierymskiego w Kordegardzie 

Aleksander Gierymski (1850 – 1901), młodszy brat innego artysty Maksymiliana Gierymskiego, wybitny polski malarz II połowy XIX wieku, wyjątkowy kolorysta, wpisuje się do pokolenia twórców, którzy świadomie zerwali z prymatem malarstwa historycznego kształtowanym przez Jana Matejkę. Gierymski wzrastał w środowisku monachijskim przełomu lat 60. i 70. XIX wieku pod wpływem profesorów bawarskiej ASP, a także przybywającej tam grupy polskich malarzy. Silna potrzeba niezależności i eksperymentowania skierowały jego uwagę na zjawiska optyczne zbliżające go do impresjonistów. Przelewanie na płótno światła i jego barwnych refleksów stało się jednym z najważniejszych zadań, jakie sobie postawił. Ich realizację odnaleźć można zarówno w namalowanych przez niego pejzażach, scenach rodzajowych przedstawiających życie ówczesnych miast, jak i ich historycznych stylizacjach, a także w studiach portretowych typów ludzkich.  

„Żydówka z pomarańczami”

olej/płótno, 66 x 55 cm., Muzeum Narodowe w Warszawie

Pierwsze studium olejne obrazu (obecnie zaginione) Gierymski wykonał na podstawie zdjęcia Konrada Brandla, słynnego ówczesnego warszawskiego fotografa. Jego koncepcja ewoluowała od rodzajowości do pogłębienia portretu psychologicznego. Ostatecznie powstały dwie wersje obrazu - zdecydowanie różniące się kolorystycznie, za to nieznacznie –kompozycyjnie. W centrum znajduje się kobieta oparta o metalową balustradę, za którą rozpościera się panorama Warszawy. Uznawana za wcześniejszą „Żydówka z cytrynami” znajdująca się w Muzeum Śląskim w Katowicach charakteryzuje się znacznie bardziej zgaszoną gamą kolorystyczną, zdominowaną przez czerwonawe brązy i delikatne szarości, niż późniejsza „Żydówka z pomarańczami” intensywniej nasycona barwami. Obie wersje powstały w latach 1880-81.

W 1902 roku obraz stanowił własność Marii Szlenkier. Na początku 1927 roku został wystawiony na sprzedaż w Domu Sztuki w Warszawie. 25 lutego 1928 roku dzieło zostało zakupione przez Muzeum Narodowe w Warszawie.

„Portret mężczyzny w renesansowym stroju”

olej/deska mahoniowa, 35 x 26,7 cm., Muzeum Narodowe w Warszawie

Obraz powstał w czasie pracy nad innym znanym płótnem pędzla Aleksandra Gierymskiego „Sjestą włoską”, a umieszczenie sygnatury z datą 1882, mogło mieć związek z wystawieniem dzieła w tym właśnie roku w warszawskiej Zachęcie.

Portret uważany jest za studium postaci, mającej pojawić się na obrazie „Sjesta włoska” przedstawiającym scenę koncertu na tarasie pałacu z udziałem patrycjuszy w strojach renesansowych. Był to ostatni w twórczości Gierymskiego przykład czerpania inspiracji z malarstwa dawnych mistrzów – weneckich kolorystów czasu renesansu, a zwłaszcza Tycjana i Tintoretta.

W 1882 roku w czasie wystawy w Zachęcie obraz zakupił Henryk Dziewulski. W listopadzie 1928 roku portret był własnością Marii Reicherowej, która 6 września 1939 roku zdeponowała swoją kolekcję w MNW.

„Chłopiec niosący snop” albo „Chłopiec w słońcu”

olej/płótno, 94 x 77 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Obraz powstał między latem 1893, a jesienią 1894 roku, kiedy Gierymski przebywał w Krakowie, wyjeżdżając stamtąd na plenery do Bronowic.

Samotna postać chłopca bosymi stopami stąpającego po rżysku umieszczona została na osi symetrii obrazu na tle przesyconego słońcem, skąpego w detale krajobrazu. Kompozycja może wskazywać, że właściwy temat stanowi malarskie zestrojenie walorów plastycznych postaci i pejzażowego tła. Dzieło jest przykładem wielkiego talentu i pracowitości Aleksandra Gierymskiego. Przy bliższym przyjrzeniu się detalom widać finezyjnie prowadzony dukt pędzla i traktowanie przez artystę płótna niczym paletę.

W lipcu 1894 roku Gierymski zaprezentował obraz na dorocznej wystawie w monachijskim Glaspalast, a w grudniu 1895 – w Künstlerhaus w Wiedniu na wystawie kolekcji hr. Ignacego Korwin Milewskiego, swojego mecenasa.

Bankructwo owego mecenasa po I wojnie światowej spowodowało rozproszenie dzieł z kolekcji – także i Gierymskiego. Na początku lat 30. XX wieku obraz kupił finansista Henryk Aschkenazy.

oprac. Marianna Otmianowska